10 gouden regels voor font licenties

Inhoudsopgave van dit blog

• Font licentie (EULA)
• Fonts zijn software
• Lettertype vs font in font licenties
• Kosten van font licenties
• 10 verschillende font licentie modellen
• Let op met Adobe Fonts
• Exclusieve licenties voor jouw eigen huisstijl lettertype
• 10 gouden regels voor font licenties
• FAQ’s over font licenties
• Lettertypes installeren op je Mac

Designbureau Stoere Binken Design heeft veel ervaring met typografie. Creative Director René Verkaart is zelf type designer en heeft veel met font licenties te doen. Met dit blog willen we lettertype gebruikers ondersteunen bij een goede omgang met fonts en licenties.

Om te beginnen moeten we een paar zaken definiëren:

Font licentie (EULA)

Een font licentie is een juridische overeenkomst die je toestemming geeft om een lettertype te gebruiken, onder voorbehoud van de voorwaarden van de betreffende overeenkomst, ook wel een licentieovereenkomst voor eindgebruikers of “EULA” (End User License Agreement) genoemd. Het gaat vrijwel altijd om formele gebruiksrechten om de digitale software op computers te mogen gebruiken.

Fonts zijn software

De feitelijke correcte benaming van het woord ‘font‘ is ‘font software‘. In werkelijkheid is het een klein programmaatje dat op de computer geïnstalleerd is. Het bevat codering en functionaliteiten die vergelijkbaar zijn met normale software. De term ‘font software’ wordt voornamelijk gebruikt in de font licentie van de eigenaar. 
De conclusie is dat lettertypes door copyright rechten beschermd zijn en fonts door font licenties, gebaseerd op de toepassing.

Lettertype vs font in font licenties

Je zult de discussie “wat is het verschil tussen een lettertype en een font” ondertussen beu zijn. Wij niet! Zolang de vraag blijft bestaan, blijven wij deze beantwoorden.

• Lettertype: Een lettertype is een set van letters, nummers en symbolen met een consistent design. Een lettertype heeft niks te maken met de font software waarvoor je de licentie afneemt.
• Font: Een font is een digitale file, de software, die je computer het signaal geeft elke letter op een bepaalde manier weer te geven. Een font is onderhevig aan een font licentie.

Bijvoorbeeld: Accelerator is een lettertype. Accelerator Regular Extended is een font. Je kunt Accelerator als complete lettertype familie kopen, maar ook losse fonts als je niet meer nodig hebt.

Kosten van font licenties

De kosten voor een font licentie zijn afhankelijk van een aantal variabelen. Hier enkele voorbeelden:

• Aantal stijlen: Hoeveel verschillende stijlen of gewichten van het lettertype ga je gebruiken, bijv: Regular, Bold, Italic, etc.
• Aantal gebruikers: Op hoeveel computers wordt het font geïnstalleerd. Zie de kostenstructuur hieronder voor meer informatie.
• De taalversies: Wil je enkel Latijnse talen of ook Cyrillisch, Chinees, Thai, etc.? Al deze lettertekens moeten ontworpen worden en zitten fysiek in het font dat je aanschaft.
• De toepassing: Zie de uitleg van de 10 verschillende font licentie modellen hieronder.
• Exclusiviteit: Wil je het font exclusief voor je eigen bedrijf of merk kopen? De duur van de periode en eventueel de branche is hiervoor van belang.

Een kostenstructuur voor een gemiddeld font, op basis van het aantal gebruikers, kan er dan zo uit zien. Dit wordt complexer en duurder afhankelijk van de combinatie van de variabelen van hierboven:

1 (user) – 1 (bedrag)
2 (users) – 3 (bedrag x 1.5)
4 (users) – 7 (bedrag x 2.5)
8 (users) – 15 (bedrag x 3.5)
16 (users) – 30 (bedrag x 5.5)
31 (users) – 60 (bedrag x 8.5)
61 (users) – 125 (bedrag x 13.5)
126 (users) – 250 (bedrag x 21)
251 (users) – 500 (bedrag x 32.5)
501 (users) – 1.000 (bedrag x 50)

10 verschillende font licentie modellen

Er zijn een paar basis licentie modellen die worden aangeboden, die elk betrekking hebben op een andere vorm van gebruik. Voor elke toepassing moet je de passende licentie afnemen. Afhankelijk van de aanbieder kunnen er meerdere licentie modellen zijn:

1. Desktop: Met desktop licenties kun je een lettertype op een desktop computer of laptop installeren.
2. Web font: Met web font licenties kun je het lettertype insluiten in een website of e-mail. Het font staat daarmee fysiek op een server en wordt in zekere zin bij elke paginaweergave ‘weggegeven’. Sommige aanbieders werken met een licentie model waarbij je een maximaal aantal paginaweergaven mag hebben voor een bepaald bedrag. Wordt je site meer bezocht, dan moet je ook meer voor je font betalen.
3. Embedded: Met ingesloten (embedded) licenties kun je lettertypes distribueren in fysieke producten zoals medische apparaten, auto’s of in software programma’s. Dit is anders dan de bovenstaande web font licentie.
4. Mobiele apps: Met mobiele app licenties kunnen lettertypes worden ingesloten in apps voor smartphones of tablets.
5. e-Pub: ePub-licenties dekken het gebruik in commerciële e-reader publicaties.
6. Digitale advertenties: Fonts die ingesloten worden in digitale dynamische advertenties, die voor de duur van een advertentie campagne op de website van derden geïnstalleerd worden, zijn onderhevig aan een licentie. Dit geldt niet voor statische advertenties, waarbij je pixel (gerasterde) afbeeldingen gebruikt. Daarvoor is een Desktop licentie voldoende.
7. Gratis: Gratis fonts kunnen goed zijn, mits ze door professionele type designers gemaakt zijn. Met alle respect, er zijn heel veel amateurs die gratis fonts maken. Ze zijn meestal niet te gebruiken als serieus huisstijl lettertype voor een professioneel bedrijf. Er zijn veel online aanbieders waar je gratis fonts kunt downloaden. Pas hiermee op, want deze kunnen scherpe beperkende licenties hebben. Vaak worden die gratis fonts aangeboden als ‘uitsluitend voor privé gebruik geschikt’. Als je ze dan toch als huisstijl lettertype voor een zakelijk project gebruikt kun je aangeklaagd worden.
8. Server: Server licenties maken web- of cloud services als games, SaaS (Software as a Service), maar ook ‘Printing on Demand’ toepassingen mogelijk. Als je bijvoorbeeld een site ontwerpt waar gebruikers de lettertypes kunnen kiezen die gebruikt worden op een t-shirt of mok die worden gedrukt, dan zijn de licentievoorwaarden anders.
9. Ongelimiteerd: Hiermee koop je eenmalig het onbeperkte gebruik van een font af. Hiermee heb je het recht om deze op zoveel computers en voor elk offline doel te gebruiken. Als je klant een grote organisatie is, is het misschien de moeite waard om met de font foundry over een ongelimiteerde licentie te onderhandelen. Ongelimiteerde licenties kosten meestal meer dan € 10.000 per jaar, maar zorgen dat je klant altijd veilig is.
10. Exclusief: De hoogste vorm van exclusiviteit zijn custom lettertypen. Dit zijn huisstijl lettertypes (ook Brandfonts genoemd) die op maat én exclusief voor een bedrijf gemaakt worden. De ontwikkelkosten hiervoor zijn eenmalig hoog, maar op de lange duur is deze optie altijd beter dan een Ongelimiteerde licentie. Hieronder meer informatie.

Let op met Adobe Fonts

Je Creative Cloud-pakket wordt geleverd met een hele uitgebreide bron van lettertypes met vrij eenvoudige licentieregelingen. Adobe Fonts (voorheen TypeKit) bevat meer dan 1.800 lettertypes en geeft je desktoplicenties om ze allemaal te gebruiken. Wanneer je een nieuw project start, kun je je gewoon aanmelden, bladeren en nieuwe lettertype combinaties uitproberen. Lekker makkelijk, of niet?

Er zijn een paar dingen waar je op moet letten. Hoewel je ook een licentie voor web fonts krijgt om te gebruiken op sites die voor je voor klanten maakt, heeft deze licentie een vervaldatum. Op dat moment moet je klant Creative Cloud zelf kopen om de licenties te krijgen waarmee de lettertypes op zijn site blijven werken.
Bovendien kunnen Adobe Fonts niet worden gebruikt in servertoepassingen of mobiele apps, zonder dat je hiervoor aanvullende licenties aanschaft. (Stand: d.d. maart 2021).

Exclusieve licenties voor jouw eigen huisstijl lettertype

Als je een eigen huisstijl lettertype laat ontwikkelen door een type designer dan maak je je eigen afspraken over font licenties. In de regel krijg je de rechten voor het onbeperkt gebruik, omdat je het custom lettertype uitsluitend voor jouw bedrijf of product hebt laten ontwikkelen. Je kunt de fonts in alle toepassingen gebruiken zonder over licentie restricties na te hoeven denken.

Characters Font Foundry, het sidekick project van Creative Director René Verkaart, ontwerpt al sinds 2004 custom huisstijl lettertypes voor bedrijven en designers wereldwijd. Wij hebben een concept ontwikkelt om custom lettertypes voor MKB betaalbaar te maken.

Heb jij ook interesse in een eigen huisstijl lettertype voor jouw bedrijf of merk? Zie jij de meerwaarde voor jouw imago? Lees dan dit blog over custom lettertypes en zie voor wie wij nog meer custom lettertypes ontworpen hebben. Custom typografie is de toekomst voor MBK bedrijven.

10 gouden regels voor font licenties

De volgende 10 gouden regels zijn belangrijk om als gebruiker correct gebruik te maken van fonts. Het kan snel onaangenaam en duur worden als deze 10 regels overtreden worden.

1. Voor fonts neem je een licentie, je koopt ze niet
   Je neemt een licentie voor het beperkt gebruik van de font ontwerper of de font foundry. Zij zijn en blijven de eigenaar van het font.
2. De licentie is gebaseerd op het aantal computers waarop het font gebruikt wordt
   In de licentie staat omschreven op hoeveel computers het font gebruikt mag worden. Bij aankoop van het font moet je dit vermelden. Als je dit nergens specifiek vermeld hebt, mag je het font op maximaal 1 computer gebruiken, omdat jij voor het font betaald hebt. De prijs varieert per font foundry, dus controleer dit secuur.
3. De licentie is gebaseerd op de toepassing
   Je kunt fonts op je computer, maar ook in websites, apps of e-books gebruiken. Afhankelijk van de toepassing worden de kosten bepaald. Font foundries checken hoe (grote) bedrijven hun fonts gebruiken en soms worden die aangeklaagd als ze de boel verdraaien.
4. Fonts aanleveren of uitlenen aan derden is niet toegestaan
   Font licenties staan het niet toe dat je fonts aanlevert aan service partners die geen eigen licentie voor het betreffende font hebben. Dit betreft o.a. externe grafisch ontwerpers, ontwerpbureau’s, reclamebureau’s en drukkers.
   Kort gezegd; iedereen die het betreffende font gebruikt moet daarvoor een eigen licentie hebben.
   Een font mag uitsluitend aangeleverd worden aan derden indien dit afgedekt is door de licentie. Dit zal betekenen dat de kosten veel hoger zullen zijn, omdat jij als licentienemer betaalt voor de externe partners die het font ook op hun computer gebruiken.
5. Licentie delen met ander bedrijf is niet toegestaan
   Een licentieovereenkomst staat op naam van één specifiek bedrijf en één locatie. Je kunt deze niet ‘delen’ met andere bedrijven om de ruimte in een licentieovereenkomst te vullen.
   Bijvoorbeeld: Als je als licentienemer een overeenkomst voor 6-10 computers gekocht hebt, maar je hebt 4 computers in je bezit waarop het font geïnstalleerd is, dan kun je dit restant niet delen met een ander bedrijf.
6. Fonts embedden is beperkt toegestaan
   De meeste font foundries staan het volledig of beperkt toe fonts te embedden* in documenten voor privé of zakelijk gebruik, zoals PDFs, vector logo’s, e-books, websites via @font-face, etc. Hierbij is het alleen toegestaan het font te bekijken en te printen. Daarnaast mag een font bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor het maken van statische afbeeldingen zoals een GIF file voor een web banner. Deze fonts moeten dan bijvoorbeeld een ‘Preview en Print embedding permission’ hebben.
   * Met ‘embedden’ is bedoeld het insluiten van het font in documenten die het andere gebruikers in staat stelt het font te printen. Een goed voorbeeld daarvan is een PDF. Alle fonts die in het ontwerp gebruikt zijn zitten ook daadwerkelijk ín de PDF. Een ander voorbeeld is het EPS bestand van een logo waarvan de fonts niet omgezet zijn naar contouren.
7. Separate font licentie
   Een separate licentie kan nodig zijn om fonts te gebruiken in een bewerkbaar formaat of in een commercieel product. Voorbeelden van commerciële producten zijn abonnementen op e-nieuwsbrieven, e-books, e-periodieken en e-reports. Bewerkbare formaten zijn bijvoorbeeld Adobe Indesign open bestanden die door een externe service partner periodiek opgemaakt worden.
8. Wijzigingen font licenties
   Font licenties kunnen te allen tijde gewijzigd worden door de font foundry. In de regel is het zo dat jij aanspraak hebt op de licentie voorwaarden die van toepassing waren op het moment van aanschaf. Voor de zekerheid is het goed de voorwaarden nog even na te kijken of dit bij jouw aanbieder ook geldt.
9. Bewaar je font licenties op een centrale locatie
   Het beheren van je font licenties is lastig. Design bureau’s en bedrijven hebben wisselend personeel. De opvolgers weten vaak niet wat hun voorgangers gedaan hebben. Wat moet je opslaan, welke informatie is belangrijk voor wie en waar sla je deze informatie op. Deze kleine checklist helpt je daarbij:
   – Bewaar altijd elke font licentie op een centrale, veilige locatie.
   – Bewaar fonts onder een naam die je gemakkelijk terug kunt vinden, bij voorkeur de naam van het font.
   – Voeg het aankoopbewijs toe en zorg ervoor dat de datum erop staat. Sommige lettertype aanbieders leveren geen PDF mee, maar zetten hun font licentie op een website.
   – Sla altijd een PDF op van de pagina op het moment dat je het font gekocht hebt. Licenties kunnen in de loop van de tijd namelijk veranderen en je wilt discussies vermijden.
   – Sla communicatie met de aanbieder op die je hebt gehad over een lettertype.
10. Aansprakelijkheid
    Als koper ben je wettelijk aansprakelijk als je het font overhandigd aan derden die daarvoor geen licentie hebben. Stoere Binken Design mag dus geen gekochte fonts aan klanten en service partners overhandigen. Zij zullen deze fonts zelf voor eigen gebruiken moeten aanschaffen.
    Maak duidelijke afspraken met je klant. Schrijf op dat de aangekochte font licentie de verantwoordelijkheid van je klant is, nu en in de toekomst.

FAQ’s over font licenties

Staat jouw vraag hier niet bij? Laat het ons weten en wij zullen deze hier zo uitgebreid mogelijk beantwoorden. Bij twijfel vragen wij onze directe contactpersonen bij de font foundries om een zo compleet mogelijk antwoord te kunnen geven.

Lettertypes installeren op je Mac

Als je dan je stoere lettertypes gekocht hebt, dan moet je ze ook op je Mac installeren. In ons blog ‘Lettertypes installeren en verwijderen op de Mac‘ lees je hoe je dit heel eenvoudig zelf kunt doen.

DISCLAIMER: Aan de bovenstaande adviezen kunnen geen rechten worden ontleedt. Dit is een samenvatting van onze praktijkervaring en research bij font aanbieders. Het zijn geen bindende en/of juridische uitspraken.