Anatomie van een lettertype

In dit blog vind je ook de namen van de onderdelen van het basis grid van een font. Deze informatie is wellicht gesneden koek voor ons type designers en vormgevers. Voor velen is dit niet zo.
Stoere Binken Design ontwerpt custom fonts voor Nederlandstalige bedrijven. Dit blog over de anatomie van een lettertype is belangrijk voor bedrijfseigenaren en hun marketing afdeling.
In dit blog artikel lees je waarom custom fonts belangrijk zijn voor MKB bedrijven.

Tussen haakjes vind je de Engelse begrippen van de elementen van de anatomie van een lettertype. De type design industrie is Engelstalig, maar om deze informatie hier toegankelijk te maken hebben wij een Nederlandstalige versie gemaakt.

Een aantal van deze begrippen, of de context waarin ze zich bevinden, vind je ook op onze Typografie begrippenlijst.

Het basis grid

Metrieken (Metrics)

Metrieken zijn maateenheden die gebruikt worden binnen de moderne grafische industrie, onder andere om de grootte van lettertypes en regelafstanden aan te geven.
Type designers ontwikkelen een set afmetingen met een lettertype, “metrics” genaamd, die de ruimte rond elk letterteken (glyph) in het lettertype beschrijven.

De metrics worden ook wel eens de “bounding box (bbox)” genoemd, de ontwerpruimte van de letter. De hoogte is voor het complete font gelijk, maar iedere letter heeft links en rechts zijn eigen optische witruimte.
De term bounding box is afgeleid uit de klassieke typografie. Het is het loodblokje waarop het letterteken stond.

Basislijn (Baseline)

De onzichtbare lijn waarop de letters zitten. De basislijn wordt ook de letterlijn genoemd.

Kapitaalhoogte (Uppercase height)

De letterhoogte van de hoofdletter, gemeten aan de hoogtemaat.

Staartlengte (Descender length)

De afmeting van de staart die uitsteekt onder de basislijn. Staartletters uit een lettertype zijn: g, j, p, q, ij, y.

Stokhoogte (Ascender height)

De afmeting van een letter gemeten vanaf de onderkant van de x-hoogte (de basislijn) tot het uiteinde van de stok van die letter. Stokletters uit een lettertype zijn: b, d, f, h, k en l.

x-hoogte (x-height)

De hoogte van de onderkastletters zonder stok of staart, zoals de kleine letter x.

Corps (Corps)

In de typografie wordt de grootte van de letter aangeduid met de term ‘corps’. Het corps van een lettertype bestaat uit [ stok + x-hoogte + staart ], dus de fysieke totale ruimte die een lettertype in de hoogte inneemt. Het corps wordt meestal uitgedrukt in punten. Het probleem is dat er verschillende definities van het begrip ‘punt’ bestaan. Zo zijn er Pica-punten, Didot-punten en fractionele punten.

Anatomie elementen

Arm (Arm)

Een korte horizontale dwarsstreep die niet verbonden is aan één of beide uiteindes. Bevind zich in de letters E, F, L, T, of schuin in de letters Y en K.

Been (Tail)

Het decoratieve gebogen been van een hoofdletter Q, R en K. De benen van de kleine letters g, j, p, q en y worden soms ook Staart (Descender) genoemd.

Boog (Bowl)

Het gebogen deel van het letterteken dat de ronde of gebogen delen (Pons – Counter) van sommige letters omsluit, zoals a, d, b, o, D en B.

Dwarsstreep (Crossbar)

Een horizontale dwarsstreep die twee balken met elkaar verbindt, zoals in de de A en H, of eenvoudige streken die de stam van de f en t kruist.

Finial (Finial)

Een geknepen of gebogen uiteinde van een schreefloze lijn, bijvoorbeeld aan het uiteinde van de a, c en e.

Haarlijn (Hairline)

De dunne delen van een schreef lettertype. Deze haarlijnen zijn mede bepalend voor het contrast van het lettertype en de leesbaarheid.

Kleinkapitaal (Smallcaps)

Kapitalen die in een kleinere grootte gezet zijn dan de gewone kapitalen van het betreffende lettertype. Dit zijn kleine versies van kapitalen, speciaal ontworpen zodat ze passen bij het lettertype.
Kleinkapitalen zijn in de regel iets hoger dan de x-hoogte van onderkast letters. De vetheid wordt aangepast zodat ze passen bij de rest van de lettertekens. Als je namelijk kapitalen lineair verkleind worden ze te licht ten opzichte van de rest van de lettertekens. Dit moet optisch gecorrigeerd worden.

Ligatuur (Ligature)

Eén of twee letters die samengevoegd zijn tot een nieuwe letter. Dit kan zowel een functionele- als stylistische functie hebben.

Lus (Loop)

De (deels) ingesloten pons van een ‘double-story g’ die onder de basislijn uitsteekt.

Neerhaal (Diagonal stroke)

Een diagonale dwarsstreep.

Onderkast (Lowercase)

De letters met een kleinere vorm in een lettertype.

Oor (Ear)

Een smalle dwarsstreep die rechtsboven uitsteekt uit sommige onderkast g’s.

Opening (Aperture)

De gedeeltelijk omsloten ruimte van een lettervorm. Het betreft de afgeronde negatieve ruimte in sommige lettertekens zoals ‘n’, ‘C’, ‘S’, het onderste deel van ‘e’, of het bovenste deel van een double story ‘a’. Specifiek de opening naar de Pons (Counter).

Pons (Counter)

Volledig of deels omsloten ruimte binnen een letter, zoals de O, a, e en p. Letters met open ponzen zijn onder andere c, f, h, m, en s.

Schreef (Serif)

Het onderdeel van een lettertype dat aan de uiteindes van de letters uitsteekt. De schreef is een niet-structureel detail.

Schouder (Shoulder)

Een gebogen streep die uit een balk komt.

S-curve (Spine)

De gebogen basis streep van een de letters S en s.

Spur (Spur)

Een klein uitsteeksel aan een gebogen streep.

Staart (Descender)

Een verticale streep die naar beneden uitsteekt. Deze komen voor op onderkast letters die onder de x-hoogte uitsteken. Staartletters uit een lettertype zijn: g, j, p, q, ij, y.

Stam (Stem)

Primaire verticale balk. Vaak is dit de dikte van alle verticale delen van de letters.

Stok (Ascender)

Een verticale streep die naar boven uitsteekt. Deze komen voor op onderkast letters die boven de x-hoogte uitsteken. Stokletters uit een lettertype zijn: b, d, f, h, k, l, t.

Top (Apex)

De scherpe punten waar de balken van letters als A, M, W samen komen in een hoek van minder dan 90º.

Verbinding (Link)

De verbinding die de boven- en onderkant van een ‘double-story g’ met elkaar verbindt.

Vlag (Terminal)

Het einde van een balk zonder schreef, bijv. de top van de letter f.